«Το Γάλα» στο θέατρο Μεταξουργείο

Την Παρασκευή πήγα μαζί με ένα καλό φίλο, το Μάριο, και είδαμε "Το Γάλα" του Βασίλη Κατσικονούρη στο θέατρο Μεταξουργείο, σκέφτηκα λοιπόν να σας γράψω δυο λόγια για αυτό. Είναι το πρώτο κείμενο που γράφω στη ζωή μου ως «κριτική» για θεατρική παράσταση, οπότε ζητώ την κατανόησή σας.

Είναι κρίμα να σας παρουσιάσω την υπόθεση του έργου με λεπτομέρειες, καθώς περιέχει πολλές ανατροπές και ορισμένες σκηνές εξαιρετικής έντασης, που θα χάσουν κατά πολύ αν τις γνωρίζετε. Αυτό που θα δείτε πάντως από την πρώτη σκηνή είναι μια οικογένεια μεταναστών με ελληνική καταγωγή από την Τιφλίδα, τη μητέρα Ρίνα (Άννα Βαγενά) που ζει μαζί με το σχιζοφρενή γιο της Λευτέρη (Αλέξανδρος Μπαλαμιώτης) σε ένα μικρό διαμέρισμα στην Αθήνα. Ο άλλος γιος, ο Αντώνης (Στέφανος Κοσμίδης), τους συντηρεί δουλεύοντας σε ένα βενζινάδικο στη Λάρισα και είναι έτοιμος να παντρευτεί την Ελληνίδα κόρη του αφεντικού του, Νατάσα (Ανθή Κόκκινου).
Ως λίγο πολύ επαρχιώτης (έχοντας μείνει Καλαμάτα και Θεσσαλονίκη) δεν είχα δει κανέναν από τους ηθοποιούς αυτούς στο θέατρο. Τολμώ να πω ότι με εντυπωσίασαν, ιδίως ο Στέφανος Κοσμίδης (θα τον θυμάστε ίσως από τον Εραστή Δυτικών Προαστίων, έπαιζε τον κολλητό του Γεωργούλη), που είχε τον πιο «επίπεδο» ρόλο, του ανθρώπου που τα κλείνει όλα μέσα του και δεν εκφράζει κανένα συναίσθημα. Πρωταγωνιστεί στις δύο τελευταίες σκηνές του έργου, με έναν τρόπο που με έκανε να σκεφτώ ήσυχες εκρήξεις ηφαιστείου. Η Άννα Βαγενά σκηνοθέτησε με πολλή προσοχή και μεράκι το έργο, αν και η ερμηνεία της ήταν κάπως έντονη, φλερτάροντας ορισμένες φορές με την υπερβολή, για το δικό μου γούστο πάντα. Τα σκηνικά ήταν λιτά αλλά ποιητικά και ταίριαζαν απόλυτα με το έργο.
Αυτό που δεν μου άρεσε όμως ήταν το κείμενο, με την έννοια ότι το βρήκα πολύ ενδιαφέρον αλλά και μελοδραματικό. Χωρίς να θέλω να παρεξηγηθώ, η μόνη συμφορά που δεν πέφτει πάνω στην οικογένεια είναι μάλλον ο καρκίνος, καθώς όλα τα υπόλοιπα (φτώχεια, εξαρτήσεις, σεξουαλική κακοποίηση, παραμέληση από γονείς, στοιχεία αιμομειξίας, απώλεια ταυτότητας, ψυχική ασθένεια κ.α.) είναι ή ήταν εκεί για να τους βασανίσουν. Με ένα τόσο βαρύ συναισθηματικά κείμενο ως βάση, η σκηνοθεσία της Βαγενά δεν επιλέγει να χαμηλώσει την ένταση, αλλά μάλλον να την παρουσιάσει όπως έχει, και δεν μπορεί να κατηγορηθεί για αυτό. Κάτι ακόμα που βρήκα λίγο ιδιότυπο στην παράσταση ήταν ότι οι ήρωες θα μπορούσαν να έχουν έρθει από το Σουφλί και όχι από την Τιφλίδα. Δεν ξέρω πώς «μιλούσαν» οι ήρωες στο αρχικό κείμενο, δεν υπήρχε όμως στην παράσταση κάποιο στοιχείο ξενικής προφοράς (η Βαγένα μάλιστα μιλούσε απροσδόκητα με έναν τρόπο που θύμιζε ηπειρώτικο ιδίωμα), ούτε και πολιτισμικά στοιχεία τα οποία παροντικά να παραπέμπουν στη μεικτή ταυτότητα των ηρώων, πέρα από τις σκόρπιες αφηγήσεις της μητέρας και του σχιζοφρενή γιου για τη ζωή στην Τιφλίδα, λίγες λέξεις στα ρώσικα και κάτι πιτάκια που έτρωγαν στην αρχή οι ήρωες. Αν το έργο έβαζε ένα ρεαλιστικό στοίχημα για τον εαυτό του, εδώ φοβάμαι πως το έχανε ξεκάθαρα.
Συζητώντας με το Μάριο καταλήξαμε στο ότι το θέμα του έργου μάλλον δεν ήταν η κοινωνική καταγγελία, (αν και εύκολα μπορεί να ερμηνευθεί και έτσι η παράσταση), όσο η παιδική ηλικία και η πατρίδα ως απωλεσθέντες παράδεισοι. Το «Γάλα» σίγουρα ανοίγει τη συζήτηση αποτελεσματικά, τουλάχιστον αν κρίνω από τους δυο μας, που περάσαμε μία περίπου ώρα κουβεντιάζοντας τι είδαμε και τις μας έκανε να σκεφτούμε. Προσωπικά όμως το μόνο μέρος της παράστασης που με συγκίνησε πραγματικά, ήταν οι δύο τελευταίες σκηνές με το Στέφανο Κοσμίδη, ακριβώς επειδή έβλεπα έναν άνθρωπο που μου έμοιαζε πραγματικός, να πονάει και να συγκρούεται με τον εαυτό του και τη σκληρή πραγματικότητα. Όλο το υπόλοιπο έργο μου έφερε δυστυχώς την αποστασιοποίηση που μου προκαλούν πάντα τα μελοδράματα, παρακολουθούσα, καταλάβαινα, τεντωνόμουν, αλλά δε συγκινούμουν τελικά. Όπως και να ‘χει πάντως, πιστεύω πως αξίζει να το δείτε. [Πληροφορίες για την παράσταση, η οποία μεταφέρθηκε πλέον στο θέατρο Βασιλάκου, μπορείτε να βρείτε εδώ.]