«Το αμάρτημα της μητρός μου» στο θέατρο Τέχνης

Χτες βράδυ πήγα για πρώτη φορά στο μυθικό υπόγειο του θεάτρου Τέχνης, για να παρακολουθήσω «Το αμάρτημα της μητρός μου», το γνωστό διήγημα του Γεώργιου Βιζυηνού. Πέρασα πολύ καλά γράφοντας την προηγούμενη «θεατρική κριτική» μου, οπότε θα το αποτολμήσω και σήμερα, μην ξεχνάτε όμως ότι δεν είμαι θεατρολόγος, έχω δει λίγο θέατρο στη ζωή μου και αυτό είναι μόλις το δεύτερο κείμενο που γράφω με τέτοια θεματολογία.
Έγραψα ότι παρακολούθησα το διήγημα και όχι τη θεατρική διασκευή συνειδητά. Εκτός από μία προσθήκη που θα αναφέρω στη συνέχεια, η αφηγηματική δομή και το περιεχόμενο του διηγήματος διατηρήθηκαν στο ακέραιο, όπως βέβαια και η ήπια καθαρεύουσα του πρωτότυπου. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι στο μεγαλύτερο μέρος της παράστασης παρακολουθούμε το Γεώργιο Βιζυηνό (στο ρόλο ο Ηλίας Λογοθέτης) να αφηγείται μνήμες των παιδικών και νεανικών του χρόνων, αλλά και να συνδιαλέγεται με τα υπόλοιπα πρόσωπα της αφήγησης ως παιδάκι – Γιωργί και νέος – Γεώργιος, όταν στο κείμενο του διηγήματος υπάρχει διάλογος. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα τον Ηλία Λογοθέτη να παίζει και ομολογώ ότι βρήκα μαγική την εκφορά του λόγου και τη λιτή του κίνηση, ενόσω απέδιδε μάλιστα ένα πυκνό αφηγηματικά και γλωσσικά απαιτητικό κείμενο.
Για την περίπτωση αναγνωστών – μέλλοντων θεατών που δεν έχουν διαβάσει το διήγημα, δε θα δώσω αναλυτικά την υπόθεση. Αρκεί να ειπωθεί εδώ ότι πυρήνα της αφήγησης αποτελεί η παθολογική αγάπη της μητέρας για τα κορίτσια, που βασίζεται σε ένα παλιό, αλλά βαθύ ψυχικό της τραύμα (από εκεί και ο τίτλος "το αμάρτημα της μητρός μου"). Η μητέρα της Μαριας Ζαχαρή είναι κι αυτή επαρκέστατη, τόσο – όσο συγκρατημένη και γεμάτη πάθος, με ήρεμες κινήσεις συνήθως αλλά και απότομα εκρηκτικές όταν χρειαζόταν. Τον τελικό της μονόλογο τον βρήκα υποδειγματικό, χωρίς φτηνούς συναισθηματισμούς, και όμως πραγματικά συγκινητικό.
Από την άλλη η νεαρή ηθοποιός Εύα Οικονόμου, που έπαιζε τους ρόλους των κοριτσιών, αισθάνθηκα πως δεν ήταν η πιο κατάλληλη επιλογή, τουλάχιστον εμφανισιακά. Η ηθοποιός είναι μια ομολογουμένως όμορφη και χυμώδης κοπέλα, με ξανθοκάστανα σγουρά μαλλιά και σταρένιο δέρμα, που κλήθηκε όμως να παίξει μια ψυχοπαθή Βορεοευρωπαία, την αδύνατη και ασθενική Αννιώ, όπως και την δύσμορφη, διανοητικά καθυστερημένη Κατερινιώ. Η όμορφη, μεσογειακή εικόνα της δεν με έπεισε, ίσως ακριβώς επειδή μου άρεσε. Η ίδια η ερμηνεία της δεν είχε προβλήματα, αν και δεν είμαι βέβαιος πως η ξέχειλη σεξουαλικότητα της Βορειοευρωπαίας ψυχοπαθούς υπήρχε και στο αρχικό κείμενο του Βιζυηνού (αυτό είναι όμως περισσότερο ένσταση προς τη σκηνοθεσία του Κωστή Καπελώνη, καθώς η ίδια η ηθοποιός ήταν αποτελεσματική στο να ερμηνεύσει με αυτόν τον τρόπο).
Στο κείμενο υπάρχουν και αρκετοί δευτεραγωνιστές (ιερέας, οι δύο αδελφοί του Βιζυηνού, ψυχίατρος, τσιγγάννος, κουρέας, γέρος οδοιπόρος κ.α.) που αποδόθηκαν από τους/τις υπόλοιπους/ες ηθοποιούς του θιάσου. Εδώ οι ερμηνείες ήταν κάπως άνισες: για παράδειγμα ο ιερέας δε μου θύμιζε ιδιαίτερα ιερέα, ενώ ο γέρος οδοιπόρος ήταν εξαιρετικά πειστικός, με ενδιαφέρον στοιχείο ότι παίζονταν από τον ίδιο ηθοποιό (δυστυχώς δεν μπόρεσα να εξακριβώσω τους μικρούς ρόλους που έπαιζαν οι υπόλοιποι άνδρες ηθοποιοί του θιάσου, όλους τους δεύτερους γυναικείους ρόλους όμως ερμηνεύει η Βάλια Παπακωνσταντίνου). Τα σκηνικά της παράστασης (Νίκος Αλεξίου) ήταν πολύ αφαιρετικά, κι ενώ έδιναν την πρώτη εντύπωση της προχειρότητας, αποδεικνύονταν εντέλει ιδιαίτερα λειτουργικά, με επιπλέον πλεονέκτημά τους ότι εστίαζαν την προσοχή του/της θεατή στη σκηνική δράση και τον εκφερόμενο λόγο.
Η μουσική της παράστασης από το Σταύρο Σιόλα, είτε απλώς μου άρεσε, είτε με συγκίνησε βαθιά, ιδίως το τελευταίο τραγούδι με τους υπαινιγμούς για την κατοπινή τρέλα του Γεώργιου Βιζυηνού, ερμηνευμένο σπαρακτικά από τον Ηλία Λογοθέτη.
Το μόνο σημείο που με παραξένεψε κάπως ήταν η προσθήκη ενός αποσπάσματος από άλλο διήγημα του Βιζυηνού (από το «Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας») στην αρχή της παράστασης, συνοπτικά η επίσκεψη του Γεώργιου Βιζυηνού σε ένα ψυχιατρείο του Göttingen κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Γερμανία και ο διάλογος του εκεί με μια ψυχοπαθή, που περίμενε μάταια ένα φανταστικό αγαπημένο. Με δεδομένο ότι λειτουργεί ως εισαγωγή στην κυρίως αφήγηση, η οποία κλείνει με το τραγούδι για την τρέλα, θα μπορούσα να υποθέσω ένα σχόλιο από τη μεριά του σκηνοθέτη ότι «Το αμάρτημα της μητρός μου» μπορεί να συνδεθεί με την κατοπινή τρέλα του συγγραφέα Γεώργιου Βιζυηνού και πιθανώς να δώσει στοιχεία για την εξήγησή της. Η άποψη αυτή απαιτεί συζήτηση πολύ μεγάλη για ένα ιστολόγιο, οπότε την αφήνω κατά μέρος (με δεδομένο κιόλας ότι εικάζω την άποψη του σκηνοθέτη, παρά είμαι βέβαιος για αυτήν).
Ολοκληρώνοντας, θα σας πρότεινα ανεπιφύλακτα να δείτε την παράσταση μόνο και μόνο για τις ερμηνείες του Ηλία Λογοθέτη και της Μαρίας Ζαχαρή, αλλά και για τη μουσική του Σταύρου Σιόλα. Όσες επιφυλάξεις και να ανέφερα, δε με εμπόδισαν σε καμία περίπτωση να απολαύσω ένα εξαιρετικό κείμενο, σε μια τίμια και γεμάτη σεβασμό θεατρική απόδοση.

Σημ.: Ένα μέρος των σχολίων μου για την παράσταση προέκυψε από τη συζήτηση που είχα αμέσως μετά με το φίλο μου Μάριο Χατζηπροκοπίου και τον ευχαριστώ πολύ για αυτό. Βασικά στοιχεία για την παράσταση μπορείτε να βρείτε εδώ.